Sultan Mehmed VI Vahdettin’in Hayatı
Sultan Mehmed VI Vahdettin, Osmanlı İmparatorluğu’nun 36. ve son padişahıdır. 14 Ocak 1861 tarihinde İstanbul’da doğmuş ve 15 Mayıs 1926’da İtalya’nın San Remo şehrinde vefat etmiştir. Sultan Vahdettin, Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarına tanıklık etmiş, ülkenin çöküş dönemi boyunca tahta çıkmış ve padişah olarak kısa süreli bir saltanat sürmüştür. Sultan Vahdettin, son Osmanlı padişahı olarak, Cumhuriyet’in ilanından sonra tahtı terk etmiş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasının ardından sürgün edilmiştir.
Gençliği ve Tahta Çıkışı
Sultan Vahdettin, Sultan Abdülhamid II’nin oğludur ve annesi Şehime Sultan’dır. Sarayda iyi bir eğitim almış ve genç yaşlarda diplomasi, edebiyat, tarih ve askeri konularda eğitim görmüştür. 1909 yılında tahta çıkan Sultan II. Abdülhamid’in tahtan indirilmesinin ardından, Osmanlı’daki yönetim, İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından daha da güçlendirilmişti. Vahdettin, çok fazla siyasi etkisi olmasa da, Osmanlı sarayında önemli bir konumda bulunmuş, özellikle sarayda gerçekleştirilen çeşitli yönetim değişikliklerine tanıklık etmiştir.
Vahdettin’in tahta çıkışı, çok zor bir döneme rastlamaktadır. 1918’de, I. Dünya Savaşı sona ermiş ve Osmanlı İmparatorluğu, savaşın mağlup tarafı olarak büyük toprak kayıpları yaşamıştır. Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918), Osmanlı İmparatorluğu’nun fiilen sona erdiğinin ilanıdır. Bu zorlu koşullar altında, Sultan Vahdettin, 1918’de tahta çıkmıştır. Sultan Mehmed VI, son padişah olarak, Osmanlı’nın çöküşünü gözler önüne seren bir yönetim dönemine girmiştir.
Saltanatı ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Yılları
Sultan Mehmed VI, I. Dünya Savaşı’nın sonunda Osmanlı İmparatorluğu’nun yaşadığı büyük yıkım ve karışıklıklar içinde tahta çıkmıştır. Savaş sonrası Osmanlı toprakları işgal edilmiş, İstanbul işgal altına alınmış ve Sevr Antlaşması (1920) imzalanarak Osmanlı’nın sınırları ciddi şekilde daraltılmıştır.
Vahdettin, tahta çıktığında zaten imparatorluk büyük bir iç bunalım ve işgal altındaydı. Onun saltanatı, çok büyük ölçüde dış güçlerin etkisi altında geçmiştir. Sultan Vahdettin, işgal altındaki İstanbul’da egemenliğini pekiştirememiş ve hükümetin gerçek gücü, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin etkisindeki yeni yönetim ve İngilizler’in desteğini alan Sadrazam gibi figürlerin elindeydi.
İstanbul’un işgali sırasında, Sultan Vahdettin İngilizler ile yakın ilişkiler kurmuş, ancak bu durum halk arasında olumsuz tepkilere yol açmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun kurtuluşu için çeşitli yollar arayışına giren Vahdettin, ancak bu dönemdeki isyanlar, özellikle Kurtuluş Savaşı’nın başlamasıyla, saltanatı hızla sona ermiştir.
Kurtuluş Savaşı ve Saltanattan Düşüş
Sultan Vahdettin, Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında, Türkiye’deki Milli Mücadele hareketine karşı İngilizlerin yanında yer almıştır. 1919’dan itibaren Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşlarının başlattığı Kurtuluş Savaşı‘nın etkisiyle, İstanbul’daki hükümetin otoritesi sarsılmıştır. Sultan Vahdettin, padişah olarak çok az bir yetkiyle, dış güçlerin baskısı altında bir hükümet yönetmiştir.
Milli Mücadele‘nin zaferle sonuçlanması ve Türkiye Cumhuriyeti‘nin ilan edilmesi, Sultan Vahdettin için sonun başlangıcını oluşturmuştur. 1 Kasım 1922’de Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), saltanatı kaldırarak Osmanlı İmparatorluğu’nu fiilen sona erdirmiştir. Sultan Vahdettin, tahttan indirilmiş ve ülkesini terk etmeye zorlanmıştır.
Sürgün ve Son Yılları
Sultan Mehmed VI, tahttan indirildikten sonra İtalya’ya sürgün edilmiştir. 1926 yılına kadar burada, San Remo’da bir sarayda yaşamış ve çok az bir destekle yaşamına devam etmiştir. Vahdettin, sürgün yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun son padişahı olmanın sorumluluğuyla sık sık geçmişini hatırlamış ve Osmanlı’nın sona ermesinden duyduğu üzüntüyü dile getirmiştir.
Sultan Vahdettin, 15 Mayıs 1926’da, İtalya’da, sürgünde hayatını kaybetmiştir. Ölümünden sonra, Osmanlı ailesinin geri kalan üyeleri, çeşitli Avrupa ülkelerinde yaşamaya devam etmiştir. Vahdettin, Osmanlı tahtındaki son padişah olarak, hem Osmanlı’nın son yıllarının hem de Cumhuriyet’in kuruluşunun simgesi olmuştur.
Mirası ve Değerlendirme
Sultan Mehmed VI Vahdettin, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde hükümetin en zayıf halkalarından birini oluşturmuş ve imparatorluğun çöküşü sırasında önemli bir figür olarak tarihe geçmiştir. Onun döneminde Osmanlı toprakları işgal edilmiş, siyasi yönetim büyük ölçüde dış gücün etkisi altına girmiştir.
Sultan Vahdettin, padişah olarak başarılı olamamış ve halk arasında genellikle “işgalci” olarak anılmasının yanı sıra, Cumhuriyetin ilanı ile de fiilen saltanatı sona ermiştir. Ancak, özellikle Kurtuluş Savaşı sırasında gösterdiği tutum, halk tarafından pek olumlu karşılanmamıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun son padişahı olarak tarihe geçen Vahdettin’in saltanatı, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesi ve Cumhuriyet’in kurulması ile son bulmuştur.
Vahdettin’in dönemine dair tarihsel değerlendirmeler genellikle olumsuz olmakla birlikte, onu yalnızca zayıf bir padişah olarak görmek eksik olacaktır. Çünkü, o dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nun içinde bulunduğu koşullar, Vahdettin’in kişisel yeteneklerinden çok daha karmaşık ve büyük bir siyasi krizle şekillenmiştir.