Sultan Dördüncü Mustafa’nın Hayatı
(8 Eylül 1779 – 17 Kasım 1808), Osmanlı İmparatorluğu’nun 29. padişahı ve 108. İslam halifesidir. Sultan Üçüncü Selim’in kuzeni ve Sultan Birinci Abdülhamid’in oğludur. 29 Mayıs 1807’de tahta çıkmış, 15 ay süren saltanatı 28 Temmuz 1808’de sona ermiştir. Tahtan indirildikten kısa bir süre sonra idam edilmiştir.
Tahta Çıkışı ve Dönemin Durumu
Sultan Dördüncü Mustafa, Osmanlı Devleti’nin içeride siyasi ve sosyal çalkantılarla, dışarıda ise Batı’nın üstünlüğüyle mücadele ettiği bir dönemde tahta çıkmıştır.
- Kabakçı Mustafa İsyanı: Sultan Üçüncü Selim’in Nizam-ı Cedid reformlarına karşı çıkan Yeniçeriler ve halkın bir kısmı isyan ederek Sultan Üçüncü Selim’i tahttan indirmiştir. Bu isyanın ardından Sultan Dördüncü Mustafa tahta geçirilmiştir.
Saltanatı Boyunca Öne Çıkan Olaylar
Reform Karşıtı Politikalar
Sultan Dördüncü Mustafa, kendisini tahta çıkaran Yeniçeriler ve diğer reform karşıtı grupların desteğiyle hüküm sürdü. Bu nedenle, selefi Sultan Üçüncü Selim’in başlattığı Nizam-ı Cedid reformlarını büyük ölçüde durdurmuştur.
- Yeniçeri Ocağı’nın gücü korunmuş ve reform karşıtı politikalar benimsenmiştir.
- Nizam-ı Cedid ordusu dağıtılmış, bu durum Osmanlı’nın modernleşme çabalarına büyük bir darbe vurmuştur.
Alemdar Mustafa Paşa’nın Hareketi
Sultan Dördüncü Mustafa’nın saltanatı sırasında, reform yanlısı devlet adamlarından Alemdar Mustafa Paşa, eski padişah Sultan Üçüncü Selim’i tekrar tahta çıkarmak için harekete geçti.
- 28 Temmuz 1808: Alemdar Mustafa Paşa, İstanbul’a gelerek sarayı kuşattı. Bu durum, Sultan Dördüncü Mustafa’nın tahtını kaybetmesine neden oldu.
- Sultan Dördüncü Mustafa, Üçüncü Selim’in tekrar tahta geçmesini engellemek için kuzeni Üçüncü Selim’i öldürttü.
- Bu olay, Osmanlı tarihinde büyük bir trajedi olarak kaydedilmiştir.
Tahttan İndirilmesi ve Ölümü
Sultan Dördüncü Mustafa, Alemdar Mustafa Paşa’nın girişimi sonucu tahttan indirildi. Yerine Sultan İkinci Mahmud geçirildi.
- Tahttan indirildikten sonra kısa bir süre hapis tutuldu.
- 17 Kasım 1808: Sultan İkinci Mahmud’un emriyle, ileride tekrar tahta çıkma ihtimaline karşı idam edilmiştir.
Kişiliği ve Yönetim Tarzı
Sultan Dördüncü Mustafa, zayıf bir lider olarak görülmüştür.
- Reform Karşıtı Tutum: Sultan Dördüncü Mustafa, selefi Üçüncü Selim’in reformlarını devam ettirecek kapasiteye veya isteğe sahip değildi.
- Gelenekselci Yaklaşım: Daha çok Yeniçeriler ve geleneksel güç odaklarının etkisinde kalmıştır.
- Adaletsizlik ve Yetersizlik: Yönetiminde adaletin ve düzenin sağlanamadığı belirtilmiştir. Halkın desteğini kazanamamış, kısa saltanatı boyunca isyanlarla mücadele etmiştir.
Değerlendirme
Sultan Dördüncü Mustafa’nın saltanatı, Osmanlı Devleti’nin çöküş sürecindeki kritik dönemlerden biri olarak kabul edilir.
- Olumlu Yönleri:
- Halk arasında kısa süreli huzursuzlukları yatıştırmaya çalışmıştır.
- Olumsuz Yönleri:
- Reform hareketlerine son vermesi, Osmanlı’nın modernleşme sürecini geriye götürmüştür.
- Tahtını korumak için kanlı bir sürece öncülük etmiştir.
Sonuç
Sultan Dördüncü Mustafa, reform karşıtı politikaları ve kısa saltanatı nedeniyle Osmanlı tarihindeki etkisi sınırlı olan padişahlardan biri olarak anılır. İdamı ve Üçüncü Selim’in öldürülmesi gibi olaylar, Osmanlı tarihindeki en dramatik gelişmeler arasında yer alır. Yerine geçen Sultan İkinci Mahmud, Osmanlı’da reformların yeniden başlamasına öncülük etmiştir.