Pervaneoğulları Beyliği Tarihi

Anadolu Selçukluları’nın çöküş dönemi sırasında, Sinop’ta Pervâne Muineddin Süleyman’ın oğlu Mehmet tarafından kurulan beyliktir. Sinop, 1214 yılında Trabzon Rum İmparatorluğu’ndan alınarak önemli bir deniz üssü ve ticaret merkezi haline gelmişti. Ancak, Anadolu Selçukluları’nın iç karışıklıkları sırasında Trabzon Rum İmparatoru bu şehri yeniden ele geçirdi ve 1259’da kendi topraklarına katmıştı.

Pervâne, İlhanlı hükümdarı Abaka Han’dan izin alarak Sinop’u almak için harekete geçti. Bir yıl süren karadan ve denizden kuşatma sonrası, 1266’da Sinop’u fethetti. Böylece Selçuklular’ın Karadeniz’deki ticaret kapısı olan Sinop, Muineddin Süleyman’a ikta olarak verilmiş ve bu istek üzerine ona temlik edilmiştir.

Sinop’un fethedilmesi ve Pervâne’ye temlik edilmesi, Sultan Rükneddin Kılıç Arslan ile aralarının açılmasına neden olmuştur. 1266’da Selçuklu sultanının, Pervâne’nin Moğollar tarafından kışkırtılması sonucu öldürülmesinin ardından, Selçuklu Devleti’nin yönetiminde Pervâne’ye pay verilmemiştir. Pervâne, Selçuklu Devleti’nde nâibu’s-sultan olarak görev almış ve sürekli olarak merkezde bulunduğundan Sinop’ta ikamet edememiştir. Bunun üzerine oğlu Muinüddin Mehmed’i Sinop’a göndermiştir. 1277’de Pervâne Süleyman’ın İlhanlı hükümdarı Abaka Han tarafından öldürülmesinin ardından, oğlu Mehmed Sinop’ta bağımsızlığını ilan ederek Pervaneoğulları Beyliği’ni kurmuştur.

Muinüddin Mehmed, yaklaşık yirmi yıl boyunca beyliğin yönetimini sürdürmüştür. Moğollarla iyi ilişkiler kurmak zorunda kalan Mehmed Bey, halkı ağır vergilerle ezmiş ve bu sırada Moğollar’a karşı bir hareketin hazırlıklarını yaparken hastalanarak vefat etmiştir. Onun ölümünden sonra, beyliğin yönetimi Pervâne Süleyman’ın torunu Mühezzibüddin Mesud’a geçmiştir. Mesud Bey, Moğollar ile iyi ilişkiler kurarak herhangi bir tehditten kaçınmış ve Bafra ile Samsun’u fethederek topraklarını genişletmiştir.

Ancak 1298’de Cenevizlilerle ticari bir anlaşmazlık nedeniyle Mesud Bey, Cenevizliler tarafından esir alınarak Kefe’ye götürülmüştür. Yüksek bir fidye ödeyerek serbest kalmış ve Sinop’a geri dönmüştür. 1300’de vefat eden Mesud Bey’in yerine oğlu Gazi Çelebi geçmiştir. Gazi Çelebi, Trabzon Rum İmparatoru ile anlaşarak, Ceneviz donanmasını mağlup etmiş ve 1319’da Trabzon’a karşı bir sefer düzenlemiştir. 1322’de Cenevizliler’in Sinop’a karşı gerçekleştirdiği saldırıyı başarıyla püskürtmüştür.

Gazi Çelebi’nin erkek evladı olmadığından, Kastamonu Beyi Candaroğlu Süleyman Paşa’nın hakimiyetini kabul etmiştir. 1322’de vefatının ardından, bir süre kızı Sinop’ta bey olarak hüküm sürmüş ve bu sebeple Sinop, Hatuneli olarak da bilinmiştir. Daha sonra, Sinop Candaroğlu Süleyman Paşa tarafından ilhak edilmiştir. Böylece Pervaneoğulları Beyliği, Candaroğulları Beyliği’nin topraklarına katılmıştır.

Sinop’ta, Pervâne Süleyman tarafından 1267-1268 yıllarında yaptırılan Ulu Camii, en önemli dini yapılar arasında yer almaktadır. Ayrıca, Pervane Süleyman Medresesi ve Pervane Türbesi de, Pervaneoğulları Beyliği döneminden kalan önemli mimari eserlerdendir.