Mutahharten Beyliği Tarihi

Erzincan ve çevresi, 1379 yılına kadar Eretna Devleti’nin sınırları içerisinde yer almakta olup, sırasıyla Ahi Ayna Bey ve Pir Hüseyin’in yönetiminde bulunmuştu. Pir Hüseyin’in ölümünün ardından (1379), Erzincan ve çevresinin yönetimini Mutahharten ele almıştır.

1. Mutahharten’in Kökeni ve Erzincan’a Hakim Olması

Mutahharten’in Tatar kökenli olduğu iddia edilse de, daha olası bir bağlantı olarak Eretna Devleti’yle, özellikle Uygur Türklerinden olan Eretna ile akraba olduğu öne sürülmektedir. Mutahharten’in, Akkoyunlu Ahmed Bey’in damadı olduğu da bilinen bir gerçektir.

Kaynaklarda adı Taharten, Tahirten ve Mutahharten olarak geçen bu Erzincan emiri, Pir Hüseyin’in ölümünden sonra Erzincan Beyliği’nin başına geçmiştir. Bağımsızlığını ilan ederek kendi adına para bastıran ve hutbe okutan Mutahharten’e karşı ilk tepki, Eretna Beyliği’nden gelmiştir. Eretna Beyliği’nin ileri gelenleri, Erzincan’ın Eretna ailesi ile olan bağlarını öne sürerek bu şehrin kurtarılmasını talep etmişlerdir. Bunun üzerine Alâaddin Ali Bey, Mutahharten’e barış teklifinde bulunmuş, ancak görüşmelerden sonuç alınamayınca savaş başlamıştır. İlk karşılaşmada Mutahharten’in kuvvetleri yenilmiş, ancak daha sonra Dulkadiroğlu İbrahim Bey ve Akkoyunlu Türkmenlerinin desteğiyle Erzincan’da yapılan savaşı Mutahharten kazanmıştır.

2. Mutahharten’in Kadi Burhaneddin ile Mücadelesi

Eretna hükümdarı Alâaddin Ali Bey’in 1380’teki ölümünün ardından yönetimi ele alan Kadi Burhaneddin Ahmed, ülkesine yönelik hamlelerde bulunmaya başlamıştır. Bu durum karşısında Mutahharten, yeni müttefikler arayarak Kadi Burhaneddin’e karşı hazırlık yapmıştır. Zünnûn ve Melik Ahmed gibi Eretna topraklarında güçlü isimlerle dostluk kurarak savaş hazırlıklarına başlamıştır. Kısa süre sonra, Zünnûn ve Melik Ahmed’in yenilgisi sonrası Sivas’a doğru taarruza geçmiştir. Ancak karşılaştığı güçlükler nedeniyle Sivas’a girmeyi başaramamıştır.

Kadi Burhaneddin’in zaferiyle Mutahharten’e yönelik baskılar artmış, 1381’de Amasya Emiri Sadgeldi’nin öldürülmesinin ardından Mutahharten, Kadi Burhaneddin’e karşı daha güçlü bir muhalefet başlatmıştır. Ancak Sivas’ta yapılan çatışmalardan sonuç alamamıştır.

3. Mutahharten’in Timur ile Mücadelesi

1387’de Timur, Batı İran’ı fethederek Erzincan’a bir saldırı hazırlığına başlamıştır. Mutahharten, Timur’a itaat edeceğini bildirerek kendisini koruma altına almıştır. Timur’un Erzincan’a yönelik baskısının sona ermesiyle Mutahharten, Kadi Burhaneddin’e karşı yeni bir taarruza girişmiştir. Ancak Kadi Burhaneddin’in kuzeydeki Türkmen emirleriyle çözüme kavuşturduğu anlaşmazlıklar, Mutahharten’in başarısız olmasına yol açmıştır.

4. Mutahharten’in Akkoyunlular ile Mücadelesi

Akkoyunlu Beyi Kutlu Bey’in ölümünden sonra Ahmed Bey’in başa geçmesi, Mutahharten ile Akkoyunlular arasında gerilime neden olmuştur. Mutahharten, Akkoyunlularla yaptığı savaşlarda yenilmiş ve yardıma Karakoyunlu hükümdarı Kara Mehmed’e başvurmuştur. Birlikte Akkoyunlular’a karşı zafer kazanmışlardır. Ancak, Mutahharten’in başarılı olduğu bu dönemde, Akkoyunlular tekrar zafer kazanarak Mutahharten’i zorluklarla karşı karşıya bırakmıştır.

5. Mutahharten’in Osmanlı ve Timur ile İlişkileri

Osmanlı hükümdarı I. Bayezid, Mutahharten’in Timur ile ittifakını öğrenince ona itaat etmesini istemiştir. Ancak Mutahharten bu teklifi reddetmiş, Timur’la olan ilişkisini devam ettirerek Sivas’ı ele geçirmesine yardımcı olmuştur. Bayezid, Erzincan’ı fethederek Mutahharten’i affetmiş ve yine yönetimi elinde tutmasına izin vermiştir.

6. Mutahharten’in Ölümü ve Beyliğin Sonu

Mutahharten’in ölüm tarihi kesin olmamakla birlikte, 1403 yılı civarında vefat ettiği düşünülmektedir. Ölümünden sonra Erzincan Beyliği’nin geleceği belirsizleşmiş ve torunu Seyh Hasan 1410 yılında Erzincan’ın başına geçmiştir. Seyh Hasan’ın teslim olması sonucu, Erzincan ve çevresi Karakoyunlular’ın eline geçmiştir.

Bu şekilde, yaklaşık 30 yıl süren Mutahharten ve ailesinin yönetimi sona ermiş ve Erzincan’da yeni bir dönem başlamıştır.