İstanbul’un İlk Yeraltı Treni

17 Ocak 1875, İstanbul’un ulaşım tarihinde önemli bir dönüm noktasıydı. O gün, Sultan Abdülaziz döneminde inşa edilmeye başlanan ve halk arasında “Tünel” olarak bilinen İstanbul’un ilk yeraltı treni hizmete girdi. On dokuzuncu yüzyılın İstanbul’unda bu yenilikçi ulaşım aracı, zaman içinde şehrin en önemli ulaşım bağlantılarından biri haline geldi ve günümüze kadar ulaşabilen ender nakliye sistemlerinden biri oldu.

Karaköy ile Beyoğlu arasını birbirine bağlayan ve Fransızlar tarafından “Metro” olarak adlandırılan bu sistem, Türkçe’de “Yeraltı treni” olarak anılabilirdi. Ancak Batılılaşma etkisiyle “Metro” kelimesi, İstanbul’da daha yaygın bir şekilde kullanılmaya başlandı ve son yıllarda özellikle trafik sorununa çözüm arayışlarında sıkça dile getirilmeye başlandı.

Fransız mühendis Henry Gawan, Doğu’ya yaptığı seyahatte İstanbul’a da uğramış ve o dönemde “Pera” olarak bilinen Beyoğlu ile “Galata/Karaköy” arasındaki yüksek kaldırımda her gün yoğun bir insan trafiği gördü. Bu yoğunluğu dikkate alarak, kısa süre içinde bir yeraltı yolu yapmanın büyük bir ihtiyaca cevap vereceğini düşündü ve Fransa’ya döndüğünde tanınmış inşaat firmalarıyla iletişime geçti.

Ancak Fransız firmalarından olumlu bir yanıt alamayan Gawan, İngiliz firmalarına başvurdu ve sonunda İstanbul’un ilk yeraltı trenini İngilizler inşa etti. Yaklaşık 150.000 İngiliz lirasına mal olan bu sistem, 1914 yılına kadar İngilizler tarafından işletildi ve sonrasında Osmanlı şirketine devredildi. 1939’da ise İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel (IETT) tarafından işletilmeye başlandı. 2. Dünya Savaşı sırasında, malzeme yokluğundan ötürü ara verilen bu sistem, bugün hâlâ faaliyette olan bir ulaşım aracı olarak İstanbul’un tarihî miraslarından biri olarak varlığını sürdürmektedir.