Hz. Ömer (r.a.)’in Hilafeti ve İslam Toplumunda Tayin Usulü

Hz. Ömer (r.a.)’in hilafete gelişi, İslam toplumunda yeni bir yönetim belirleme usulünü ortaya koyar. Hz. Ebu Bekir (r.a.)’in hilafeti sürecinde birkaç adayın bulunmasına rağmen, sonunda Hz. Ebu Bekir (r.a.) seçilmişti; bu bir tür seçim süreciydi. Ancak Hz. Ömer (r.a.)’in hilafeti, tam anlamıyla bir tayin süreciydi ve bu durum, halifenin iktidara gelişini çok farklı kılar. Ayrıntıları birazdan açıklayacağız.

İlk müslümanların büyüklüğünü anlatan dikkat çekici bir hadis vardır. Ölüm döşeğinde olan Hz. Ebu Bekir (r.a.), son anlarını yaşarken katibini, Hz. Osman (r.a.)’ı çağırır. Hz. Ebu Bekir (r.a.) ona, “Benim söylediklerimi yaz” der ve yazmaya başlamadan önce, besmele ve Hz. Peygamber (s.a.v.)’e salavatlar okutur. Ardından, “Allah’ın kulu Ebu Bekir, bu dünyadaki son dakikalarında ve ahirete intikal edeceği ilk dakikada sizden şunları istiyor” der. Bu ifadeyle, içinde bulunduğu durumun o kadar hassas olduğunu belirtir. Bu andan sonra, “Sizlerden şunu istiyorum…” der, fakat ismini vermeden bayılır. Bayıldığı için, Hz. Osman (r.a.) bu cümleyi tamamlayamaz ve yerine “Ömer” adını yazar.

Hz. Ebu Bekir (r.a.) bayıldığında, Hz. Osman (r.a.), halifenin vefat ettiğini düşünür ve yazıyı tamamlar. Ancak, burada Hz. Osman (r.a.)’ın karakterinin büyüklüğü de kendini gösterir. Hz. Osman (r.a.), kendi adını yazmayı tercih edebilirdi, ama o, Hz. Ömer (r.a.)’in adını yazmıştır.

Bir süre sonra, Hz. Ebu Bekir (r.a.) uyanır ve Hz. Osman (r.a.)’a ne yazdığını sorar. Hz. Osman (r.a.) yazdığı cümleyi okur: “Ben ölürsem, Hz. Ömer (r.a.)’e biat edin.” Hz. Ebu Bekir (r.a.) bu duruma çok duygulanır ve Hz. Osman (r.a.)’a, “Sen halifenin tüm şartlarını taşımana rağmen kendi adını yazmadın, Allah senden razı olsun” der. Ardından, vasiyetnameyi tamamlar ve Hz. Osman (r.a.)’a mühürlemeyi emreder. Vasiyetname mühürlenir ve kapanır.

Bu sonrasında, emniyet müdürü çağrılır. Emniyet müdürü, Hz. Ebu Bekir (r.a.)’in ona verdiği zarfı alır ve halka gider. “Bu zarf, Ebu Bekir (r.a.)’in vasiyetini ve yerine geçecek halifenin adını içeriyor. Bu adı yazılı olan halifeye biat edin” der. Emniyet müdürü bile vasiyetnameyi açmadığı için ismi bilmez. Ancak müslümanlar, Ebu Bekir (r.a.)’in tayin ettiği kişiye biat ederler, çünkü o kişiyi Ebu Bekir (r.a.) seçmiştir. Müslümanlar, “Eğer bu kişi Hz. Ebu Bekir (r.a.) tarafından seçildiyse, o kim olursa olsun, biz ona biat ederiz” diyerek yeni halifeye itaat ederler.