Fatih Sultan Mehmet Döneminde Yönetim Yapısı

Fatih Sultan Mehmet’in hükümetin teşkilatını güçlendirmesi, Osmanlı devletinin bürokratik yapısının temellerinin atılmasında büyük bir rol oynamıştır. Devlet yönetimi, dört ana unsura dayandırılmıştır: Vezirler, Kadıaskerler, Defterdarlar ve Nişancılar. Bu dört grup, Osmanlı Devleti’nin işleyişinde büyük bir etkiye sahip olmuştur.

A) Vezirler
Vezirler, Osmanlı Devleti’nin en önemli yöneticileri arasında yer alıyordu. İlk dönemlerde bir vezir bulunurken, Fatih Sultan Mehmet dönemiyle birlikte vezir sayısı artmış ve zamanla dört vezire kadar çıkmıştır. Veziriazam, padişahın mutlak vekili olarak, devletin en üst düzey yöneticisi olmuştur. Devletin her bölümüyle ilgilenen ve hükümetin başı olan veziriazam, Fatih Sultan Mehmet’in yönetim anlayışında önemli bir yer tutmuştur. Sultan Mehmed, Çandarlı Halil Paşa’yı öldürttükten sonra, yönetim işlerini bizzat kendisi yürütmeye başlamış ve devletin tüm idaresinde vezirlerin başında veziriazamın bulunmasını sağlamıştır. Bu yöntem, sonraki padişahlar tarafından da kabul edilerek, devletin yönetim şekli haline gelmiştir.

B) Kadıasker (Kazaskerler)
Osmanlı yönetiminde önemli bir başka görev de kazaskerlerdir. Sultan Fatih döneminde, kazaskerlik ikiye ayrılmıştır: Rumeli Kazaskeri ve Anadolu Kazaskeri. Kazaskerler, devlete ait hukuki işlerle ilgilenmiş ve her biri kendi bölgesindeki davalara bakmakla sorumlu olmuştur. Ayrıca, müftüler de kazaskerlerle birlikte devletin dini işlerinde görev alırlardı. İstanbul kadısının altında görev yapan müftü ise, 1. Sultan Mahmud döneminde Şeyhülislam unvanını almıştır.

C) Defterdarlar
Defterdarlar, Osmanlı devletinde mali işlerin düzenli bir şekilde yürütülmesinden sorumlu olan kişilerdir. Fatih Sultan Mehmet zamanında Rumeli Defterdarı ve Anadolu Defterdarı olmak üzere iki ayrı defterdar atanmıştır. Defterdarlar, yarı Farsça, yarı Türkçe olan siyakat yazısı ile maliye işlerini kaydeder ve devletin mali düzeni hakkında bilgi verirlerdi.

D) Nişancılar
Nişancılar, padişahın verdiği fermanları ve beratları yazma görevini üstlenmişlerdir. Her fermanın başına tuğra yazan nişancılar, aynı zamanda devlet kâtibi olarak kabine toplantılarına katılabilme yetkisine sahipti. Bu görev, Osmanlı Devleti’nin bürokratik yapısının önemli bir parçasıydı.

Fatih Sultan Mehmet’in yönetimi altında, Osmanlı Devleti, bu dört ana unsura dayanarak güçlü bir yönetim yapısı oluşturmuş ve devletin işleyişinde büyük bir düzen sağlanmıştır. Bu sistem, Osmanlı’nın uzun süreli egemenliğini sürdürebilmesinde kritik bir rol oynamıştır.