Allah’ın Varlığına Aklî Deliller
- Hudûs (Sonradan Var Olma) Delilleri
- Cisimlerin Sonradan Yaratılması: Bu âlem, madde ve şekil itibarıyla sonradan var olmuştur ve her hâdisin (sonradan yaratılmış bir şeyin) bir yaratıcıya ihtiyacı vardır. Bu yaratıcı, varlığının kaynağı kendisinden olan ve başka bir yaratanı olmayan Allah’tır.
- İhtirâ (İcat Etme) Delili: Gökler, yer ve yaşamın her bir unsuru yoktan yaratılmıştır. Her yoktan var olan şeyin bir yaratıcıya ihtiyaç duyduğuna göre, bu âlemin yaratıcısı Allah’tır.
- Terkip Delili: Âlem, parçaların birleşmesiyle oluşmuştur ve her birleşik varlık bir önceki birleşeni gerektirir. O halde bu evrenin yaratıcısı da başka bir varlığa ihtiyaç duymayan ezeli bir varlık olmalıdır, bu da Allah’tır.
- İmkân Delili
- Varlığın Mümkün Olması: Âlem, varlığı mümkün olan bir varlıktır ve her mümkün varlık, varlık için bir kuvvete ihtiyaç duyar. Bu kuvvet de Allah’tır.
- Madde ve Hareket: Maddenin sürekli hareket halinde olması, bir ilk hareket ettiriciye ihtiyaç duyduğunun göstergesidir. Bu ilk hareket ettirici, her şeyin yaratıcısı olan Allah’tır.
- İbdâ’ ve İllet-i Gâiyye Delili
- Âlem, amaçlı ve mükemmel bir şekilde yaratılmıştır. Her varlık, bir fayda ve hikmet taşır. İnsan ve diğer canlılar, Allah’ı bilmek, tanımak ve ibadet etmek için yaratılmıştır. Bu mükemmel yaratılış, bir Yaratıcı’nın varlığını ve kudretini ispat eder.
Sonuç: Allah’ın varlığını kabul etmek, akıl yoluyla eserlere bakarak mümkündür. Akıl, bu evrende bir yaratanın, bir amaçlı yaratılışın ve düzenin olduğunu gösterebilir. Bu yaratıcı, Allah’tır.