Babekiyye nedir?

Babekiyye, 8. yüzyılda İran’da ortaya çıkan ve İslam dünyasında önemli bir yere sahip olan dini ve siyasi bir harekettir. Babekiyye, Babek el-Hürremî adlı bir lider tarafından kurulmuş ve genellikle Hürremîler olarak da bilinen bir akıma dayanmaktadır. Bu hareket, özellikle Emevîler ve Abbâsîler döneminde, İran ve çevresinde geniş bir takipçi kitlesine ulaşmıştır.

Babekiyye Hareketinin Temel İnançları ve Özellikleri:

1. Babek el-Hürremî’nin Liderliği: Babek el-Hürremî, bu hareketin lideri olarak bilinir. Babek, Hürremîler mezhebinin bir temsilcisi olarak, Zerdüştlük, Şii İslam ve Gnostik (bilgiye dayalı) öğretiler gibi çeşitli dini öğretileri birleştiren bir anlayış geliştirmiştir. Babek, kendisini ve takipçilerini ilahi bir liderlik olarak tanıtarak, halk arasında içsel özgürlük ve dini yenilik vurgusu yapmıştır.
2. Hürremîlik ve Babekiyye’nin İlişkisi: Babekiyye hareketi, Hürremîlik akımının bir devamı olarak görülür. Hürremîler, Emevîler ve Abbâsîlerin hükümetlerine karşı çıkarak, özgürlük, eşitlik ve toplumsal adalet gibi ilkelerle hareket etmişlerdir. Babekiyye, özellikle bu idealleri savunan, halkı yönetimlere karşı başkaldırmaya teşvik eden bir hareketti.
3. Zerdüştlük ve Gnostik Etkiler: Babekiyye, özellikle Zerdüştlük inançları ve Gnostik düşünce ile etkilenmiş bir harekettir. Babek el-Hürremî, inançlarını gizli ve sembolik bir dil ile açıklayarak, takipçilerine eski İran inançları ve mystik öğretiler arasında bir bağlantı kurmaya çalışmıştır. Bu durum, Babekiyye’yi geleneksel İslam anlayışından ayıran önemli bir özelliktir.
4. İmamet ve İsyan: Babekiyye, özellikle İmam Ali‘nin soyuna ve Ali’nin soyundan gelenlerin imamet hakkına büyük bir bağlılık göstermiştir. Ayrıca, Babek’in hareketi, Emevîler ve Abbâsîlerin otokratik yönetimlerine karşı bir başkaldırı olarak gelişmiştir. Babek, halkı, halkın iradesine dayalı bir yönetim için savaşa teşvik etmiştir.
5. Sosyal ve Ekonomik Adalet: Babekiyye hareketi, toplumsal eşitlik ve adalet gibi ilkelere dayanmaktadır. Babek ve takipçileri, toplumdaki zenginlik ve yoksulluk uçurumuna karşı çıkmış, servet paylaşımı ve adil bir toplum yapısı için mücadele etmişlerdir. Bu nedenle, Babekiyye’nin etkisi, özellikle köleler ve yoksul halk kesimleri arasında büyük olmuştur.

Babekiyye’nin Yükselişi ve Çöküşü:

1. Hareketin Yükselişi: Babekiyye hareketi, özellikle Horasan ve Azerbaycan gibi bölgelerde yayılmaya başlamıştır. Babek‘in liderliğinde, halkı, Emevîler ve Abbâsîlerin yönetimlerine karşı organize etmiştir. Babek, bu dönemde, militarist bir direniş hareketiyle önemli başarılar elde etmiş ve geniş bir takipçi kitlesi oluşturmuştur.
2. Abbâsîlere Karşı Direniş: Babekiyye hareketi, özellikle Abbâsîlerin egemenliğine karşı büyük bir tehdit oluşturmuştu. Abbâsîler, Babek’in hareketini bastırmak için büyük askeri seferler düzenlemiş ve sonunda Babek el-Hürremî‘yi yakalamayı başarmıştır. Babek, 20 yıl süren bir direnişin ardından, 838 yılında Abbâsî ordusu tarafından yakalanmış ve idam edilmiştir.
3. Sonuç ve Etkiler: Babekiyye hareketi, Babek’in ölümünden sonra resmi olarak sona ermiş olsa da, Babek’in dini ve toplumsal adalet anlayışı, bazı Şii gruplar ve halk hareketleri üzerinde etkili olmaya devam etmiştir. Babek ve takipçileri, özellikle halk direnişinin sembolü haline gelmişlerdir. Ayrıca, Hürremîlik ve Babekiyye gibi hareketler, İslam dünyasında otokratik yönetimlere karşı çıkan diğer dini ve sosyal hareketler için bir ilham kaynağı olmuştur.

Sonuç:

Babekiyye, Babek el-Hürremî liderliğinde ortaya çıkan ve toplumsal adalet, eşitlik ve özgürlük gibi idealleri savunan bir dini ve siyasi harekettir. Hürremîlerin bir devamı olarak, Zerdüştlük ve Gnostik düşüncelerin etkisiyle şekillenen Babekiyye, Emevîler ve Abbâsîlere karşı büyük bir direniş göstermiştir. Ancak, Abbâsîlerin güçlü askeri müdahaleleri sonucunda hareket sona ermiş, ancak Babek’in idealleri İslam dünyasında farklı şekillerde etkili olmuştur.