Malikîlik Mezhebi

Malikîlik, İslam’ın dört büyük Sünni mezhebinden biri olan ve İmam Malik bin Enes tarafından kurulan bir fıkıh (İslam hukuku) mezhebidir. Malikî mezhebi, özellikle Afrika‘nın batısındaki ülkeler ve bazı Arap ülkelerinde yaygındır. Malikîlik, İslam hukukunu anlama ve yorumlama açısından belirli bir sistematiğe ve özgün bir yaklaşıma sahiptir.

Malikîlik Mezhebinin Temel Özellikleri:

1. Kurucusu:
   • İmam Malik bin Enes (711-795), Malikî mezhebini kuran alımdır. İmam Malik, Medine‘de yaşamış ve burada birçok alimle tanışarak, dini meseleler üzerine derinlemesine çalışmalar yapmıştır. İmam Malik, özellikle Medine’deki sahabe ve tâbiîlerin (sahabelerin öğrencileri) uygulamalarına büyük bir değer vermiştir. Bu nedenle, Malikîlik, büyük ölçüde Medine halkının uygulamalarına dayalıdır.
2. Fıkıh (İslam Hukuku):
   • Malikîlik, fıkıh (İslam hukuku) konusunda, özellikle Medine’deki sahabe ve tâbiîlerin pratiğini esas alır. İmam Malik, Medine’deki insanların İslam’ı nasıl yaşadıkları ve sahabe ile tâbiîlerin bu konudaki davranışları hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmuştur. Bu uygulamalar, onun fıkhî görüşlerinin temeli olmuştur.
   • Kur’an-ı Kerim, Sünnet, icma (topluluğun görüş birliği) ve kıyas gibi geleneksel fıkıh kaynaklarına ek olarak, Medine halkının uygulamaları (amel-i ehli Medine) Malikîlikte büyük bir yer tutar. İmam Malik, Medine’deki bu uygulamaların, sahabe döneminden kalma en doğru uygulamalar olduğunu kabul etmiştir.
3. Medine Halkının Uygulamalarına Dayanma:
   • Malikîlikte, Medine halkının uygulamaları ve geleneksel uygulamalar, bir fıkıh kaynağı olarak oldukça büyük bir öneme sahiptir. İmam Malik, Medine halkının İslam’a dair davranışlarının doğru ve sahih olduğunu düşünmüş ve bu nedenle Medine’nin uygulamalarına büyük bir saygı göstermiştir. Bu da, diğer mezheplerin fıkhî yaklaşımından farklı olarak Malikî mezhebini özgün kılar.
4. İcma ve Kıyas:
   • Malikî mezhebi, icma (toplumun görüş birliği) ve kıyas (benzer durumların karşılaştırılarak çözülmesi) gibi akıl yürütme yöntemlerini kullanır. Bunun yanı sıra, özellikle istihsan (fıkhî ihtiyaç ve maslahat gözetilerek yapılan istihdam) ve istislah (toplumun menfaatine olan görüşler) gibi prensiplere de yer verir.
   • İstihsan, dini meselelerde, bir kuralın genel hükümlerinin yerine, toplumun çıkarları ve ihtiyaçları doğrultusunda esnek bir çözüm önerisidir. Istislah ise, toplumun yararına olacak şekilde, kesin delillerin olmadığı hallerde kullanılan bir yöntemdir.
5. Fıkhî Hükümler:
   • Malikîlik, fıkhî meselelerde özellikle amel-i ehli Medine yani Medine halkının uygulamalarıyla şekillenen bir yorumlamaya sahiptir. Bu, İmam Malik’in, Medine’deki İslam pratiğini, sahabelerinin öğretilerini ve uygulamalarını esas almasını ifade eder. Dolayısıyla, Malikî mezhebi, tarihsel olarak Medine’nin geleneklerini takip eden ve bunu modern çağda yaşayan insanlara uygulamaya çalışan bir yaklaşımdır.
   • Malikîlik, dini meseleleri anlamada daha esnek ve pratik bir yaklaşım sergileyebilir, ancak belirli kuralların ihlal edilmesini de engellemeye çalışır. Bu, diğer mezheplerle karşılaştırıldığında bir miktar farklılık gösterebilir.
6. İbadetler ve Uygulamalar:
   • Malikî mezhebi, Sünni İslam’ın temel ibadetlerini (namaz, oruç, zekât, hac) kabul etmekle birlikte, bu ibadetlerin şekli ve uygulanışı konusunda bazı farklılıklar bulunabilir.
   • Örneğin, namazda ellerin bağlanması, cuma namazının hükümleri, Ramazan orucu, kıyama (namazda ayakta durma) uyanların kuralları gibi meselelerde Malikîler, bazen diğer mezheplerden farklı uygulamalar benimsemişlerdir.
7. Cemaatle Namazda Farklılıklar:
   • Namazda ellerin bağlanması: Malikîler, namazda ellerin bağlanmasını gereksiz bir hareket olarak kabul ederler. Diğer mezhepler gibi, ellerin bağlanması onların görüşüne göre sünnet değildir.
   • Cuma Namazı: Cuma namazı, Malikî fıkhında, cuma günü öğle namazı yerine kılınır. Ancak, saf düzene ve cami düzenine de özen gösterilir.

Malikîlik Mezhebinin Coğrafi Yayılımı:

Malikî mezhebi, özellikle Kuzey Afrika’da ve bazı Arap ülkelerinde yaygındır. Malikî mezhebi takipçileri en yoğun olarak şu bölgelerde bulunmaktadır:

• Cezayir
• Tunus
• Moritanya
• Fas
• Libya (bazı bölgelerde)
• Endonezya (bazı bölgelerde)
• Çad
• Suriye
• Mısır (özellikle tarihsel olarak)
• Sudan

Malikîlik ve Diğer Mezhepler Arasındaki Farklar:

1. Medine’nin Uygulamaları:
   • Malikîlik, Medine halkının uygulamalarına ve geleneklerine büyük önem verir. Diğer mezhepler, bu tür yerel uygulamalara aynı şekilde yer vermezler. Malikîler için Medine’nin pratiği, sahabe ve tâbiîlerin uygulamalarını yansıttığı için fıkhî açıdan çok kıymetlidir.
2. Esneklik ve İstihsan:
   • Malikîlik, istihsan gibi yöntemleri kullanarak, her durumu daha esnek bir şekilde ele alır. Diğer mezhepler de kıyas yöntemini kullanmakla birlikte, Malikî mezhebi genellikle bu tür esneklikleri daha fazla benimsemiştir.
3. İbadetlerdeki Farklılıklar:
   • Namazda ellerin bağlanması gibi bazı uygulamalarda Malikî mezhebi, diğer mezheplerden farklı bir yaklaşım sergiler. Örneğin, namazda elleri bağlamanın sünnet olmadığı kabul edilir.
4. İcma ve Kıyas:
   • Malikîlik, dini meselelerde icma ve kıyas gibi geleneksel akıl yürütme yöntemlerini kullanmakla birlikte, bunları istihsan ve istislah gibi esnek yaklaşımlarla birleştirir.

Sonuç olarak:

Malikîlik, İmam Malik bin Enes tarafından kurulan ve özellikle Medine halkının uygulamaları ile şekillenen bir İslam fıkıh mezhebidir. Malikî mezhebi, esneklik ve toplumun menfaatini gözetme açısından geniş bir anlayışa sahiptir. Medine’nin uygulamaları, Malikî mezhebinde büyük bir öneme sahiptir ve bu yaklaşım, fıkhî meselelerde pratik çözümler önerir. Malikîlik, özellikle Afrika, Orta Doğu ve Balkanlar’da yaygın olarak takip edilmektedir.