Sinagog (Havra) nedir?

Yahûdilerin ibadet yeri, “Havra” olarak bilinir. Yunanca’daki “Synagogue” kelimesi, toplantı yeri anlamına gelmekteydi ve zamanla, İbranice’deki “Keneset” ve “Bet ha-keneset” terimleriyle aynı anlamda kullanılmaya başlandı. Bu kelime, aynı zamanda Tanrı ile buluşma yeri olarak da ifade edilir. Talmud’da yer alan ifadelere göre, Havra “halk evi”, “küçük ma’bed”, “dua ve ibadet yeri” veya “Sabbat evi” gibi anlamlara gelir.

M.Ö. 586’da Süleyman Ma’bedi’nin yıkılmasından sonra, Bâbil sürgünü sırasında Havra, halkın ibadet edebilmesi için bir kurum halini aldı. Kudüs’teki Ma’bed’in yıkılmasının ardından, Havra, eğitim ve öğretim yerlerine de dönüşerek, Bâbil tutsaklığı sonrası özellikle Ezra ve halefleri zamanında Kudüs’teki Ma’bed kültüyle paralel bir gelişim gösterdi.

M.S. 70’te, Roma İmparatoru Titus’un Süleyman Ma’bedi’ni ikinci kez yıkmasının ardından, Havra, bağımsız bir kurum olarak daha da yerleşti ve Kudüs’ün Yahudilerden alınmasının ardından, Yahudi toplumunun ortak yaşamının merkezi haline geldi.

Kurban ibadetinin dışında kalan diğer ibadetler, Havra’da yapılmaya devam etti. Süleyman Ma’bedi’nin yıkılmasından sonra kurban ibadeti Yahudi dini hayatından kalkmıştı. Böylece Havra, Yahudilerin dağılmalarını engellemiş oldu. Bu gelişmeden sonra Yahudiler, her gittikleri yere Havra kurdular. Zamanla hastaneler ve yeni mahallelerde de Ma’bedler inşa edilmeye başlandı, hatta her üniversitenin de bir Ma’bedi bulunur hale geldi.

Havra, Yahudi cemaatinin toplandığı bir yer olup, günlük ve haftalık ibadetlerin yapıldığı, kutsal kitapların okunduğu ve dini emirlerin öğrenildiği bir yapıdır. Toplanmalar, Sabbat günü ve günde üç kez gerçekleşir.

Havra’daki en kutsal şey, Doğu yönüne bakan, perde ile örtülü bir odada bulunan kutsal sandıktır. Bu sandık, Tevrat tomarıyla birlikte muhafaza edilir ve ibadet sırasında cemaat bu yönlere yönelir. Tevrat, Yahudi dini hayatının merkezinde yer alır. Havra’da yapılan âyinler, Tevrat’tan bölümler okunması, belirli dualar, ilahiler ve bazen bir vaazdan oluşur. İbadet için en az on iki yaşını geçmiş on erkek kişinin bir araya gelmesi gereklidir. Kadınlar ibadete katılmaz ve erkeklerle aynı alanda yer almazlar; genellikle arkada ya da perdeyle ayrılmış alanlarda bulunurlar. Son yıllarda bazı yerlerde, kadınlar ve erkekler bir arada oturabilmektedir.

Nikâh, genellikle Havra’da kıyılan bir diğer önemli ibadettir, ancak bu zorunlu değildir. Yahudiler için Havra, dini hayatlarının ayrılmaz bir parçasıdır.

Havra’nın ortasında, ibadeti yöneten kişi için “Bema” adı verilen bir kürsü bulunmaktadır. Bu kürsü, kutsal sandığa doğru yerleştirilmiştir ve üzerinde mumlar yer alır. Kürsünün üç tarafında cemaat için oturma alanları bulunur. Duvarlarda kutsal kitaplardan alıntılar yazılıdır, ancak resim ve heykel bulunmaz. Mimari tarz, bulundukları ülkelere ve döneme göre değişiklik gösterebilir. Süleyman Ma’bedi, Havra’nın yapısına model olmuştur.