Osmanlı Paralarındaki Yazılar ve Tuğralar

Osmanlı paraları, sadece ekonomik değeri olan araçlar değil, aynı zamanda imparatorluğun siyasi ve dini kimliğini yansıtan önemli simgelerdir. Sultan Orhan’ın bastırdığı paralarda, bir yüzünde “La ilahe illallah Muhammedenrasulullah” (Allah’tan başka ilah yoktur, Muhammed Allah’ın elçisidir) ifadesi yer almakta, diğer yüzünde ise “Orhan Haledellahu Melik” (Orhan, Allah onu melik olarak devam ettirsin) yazısı bulunmaktadır. Sultan I. Murad’ın paralarında da benzer bir yapı izlenmiş, bir yüzünde kelime-i şahadet yer alırken, diğer yüzünde “Murad bin Orhan haledellehu Melik” (Murad bin Orhan, Allah onu melik olarak devam ettirsin) yazılmıştır. Yıldırım Bayezid’in paralarındaki yazılar da benzer şekilde “Haledeüahu Melik” (Allah onu melik olarak devam ettirsin) ve “Bayezid bin Murad” şeklinde olmuştur. Çelebi Sultan Mehmed ve II. Murad’ın paralarında da aynı şekil takip edilmiştir.

Fatih Sultan Mehmet dönemi, Osmanlı paralarının şekil ve yazı bakımından değiştiği önemli bir döneme işaret eder. Fatih zamanına kadar altın para basılmamışken, Fatih döneminde altın paralar basılmaya başlanmış ve bir yüzlerinde “Darb elnasr Sahib elaz vel nasr fil berr vel bahr” (Zaferin sahibi, deniz ve karada zafer getiren) yazısı yer alırken, diğer yüzlerinde ise “Sultan Mehmed Han İbnissultan Murad Han darb-ı fi Kostantiniye” (Sultan Mehmed Han, Sultan Murad Han’ın oğlu, Konstantinopolis’te basılmıştır) yazılıdır.

Yavuz Sultan Selim dönemiyle birlikte, bu tarzda basılan paralar devam etmiş, Tebriz’in fethinden sonra paralarda “Selim şah” unvanı basılmaya başlanmıştır.

Tuğra basımı Osmanlı paralara ilk olarak Emir Süleyman’ın bastığı Akça ve mangırlarda, bir de Çelebi Mehmed’in “Akça-i Yeganesinde” görülmüştür. Zamanla bu gelenek terk edilmiş ve 3. Mehmed döneminde yeniden bu tarz tuğra basımı başlamıştır. Ancak bu tuğralar, günümüzdeki gibi düzgün değil, estetik açıdan 3. Ahmed döneminde daha güzel ve düzgün hale gelmiştir.

Eski Osmanlı paralarında sadece padişahların unvanları ve isimleri değil, aynı zamanda coğrafi yer adları da yer almıştır. “Sultan el berr’in ve hakan el bah-reyn” (Denizlerin Sultanı) unvanı, ve “Kostantiniye” ya da “İslambo!” gibi yer adları, Osmanlı paralarında sıkça rastlanan ifadelerdendir. Hatta 1. Abdülhamid dönemine ait altın paralarda “Darb fi daraasitane el aliyye” (Yüksek Darphanede basılmıştır) ve 3. Ahmed döneminde basılmış büyük fındık acunlarında da “Azze Masr darb fi Kostantiniye” (Mısır’ın Azizi, Konstantinopolis’te basılmıştır) gibi ifadeler yer almaktadır. Bu yazılar ve tuğralar, Osmanlı’nın gücünü ve egemenliğini simgeleyen önemli birer tarihsel belgedir.