Saruhan Beyliği Tarihi

Batı Anadolu’da, merkezi Manisa olmak üzere Menemen, Gördes, Demirci, Kemalpaşa, Turgutlu, Ilıca ve Akhisar gibi şehir ve kasabaları kapsayan bölgede kurulmuş bir Türkmen beyligidir.

I- SİYASİ TARİH

a- Saruhan Bey

Beyliğin kurucusu Saruhan Bey’in, Harezm Türkmenlerinden olduğu düşünülmektedir. Saruhan Bey’in, Celâleddin Harezmşah’ın ölümünün ardından Selçuklu Devleti hizmetine giren ve Saruhan Beyliği’ni kuran Saruhan adlı emirden torun olduğu bilinmektedir. Saruhan Bey’in babası Alpagi, iki kardeşi ise Çuga Bey ve Ali Paşa’dır.

Anadolu Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad, Türkmen emirlerini çeşitli fetihler için görevlendirmişti. Saruhan Bey, Manisa ve çevresinde faaliyet gösteren ve o dönemde bir Bizans şehri olan Manisa’yı hedef alarak önemli adımlar atmıştır. Aynı dönemde, Moğol istilası nedeniyle Batı Anadolu’ya gelen Türkmen grupları, Bizans şehirlerini ele geçirmeye başlamışlardır.

Saruhan Bey, Manisa’yı tehdit etmeye başlayarak 1303 yılında Bizans İmparatoru II. Andronikos’a karşı girişimlerde bulunmuştur. 1313 yılında Manisa’yı fethederek, Saruhan Beyliği’nin başkentini burada kurmuştur. Ardından topraklarını hızla genişleterek İzmir’e kadar ilerlemiş, topraklarını kardeşleri arasında paylaşmıştır.

Saruhan Bey, deniz seferleri yaparak Foça, Sakız, Naksos ve Midilli’yi vergiye bağlamıştır. 1332 yılında Ibn Battuta, Foça’dan Saruhan Bey’e her yıl 15.000 altın verildiğini belirtmiştir. Saruhan Bey, bölgedeki Bizans karşısında önemli fetihler gerçekleştirerek, Manisa’yı Türk-İslam kimliğiyle büyütmüştür.

Saruhan Bey’in ölümünden sonra beyliğin başına oğlu Fahreddin İlyas Bey geçmiştir.

b- Ilyas Bey

Saruhan Bey’in ölümünden sonra başa geçen Ilyas Bey, Bizans İmparatoriçesi Anna ile dostluk anlaşması yapmıştır. Ancak daha sonra Osmanlı İmparatoru Orhan Bey ile işbirliği yapmaya karar vermiştir. 1334 yılında Saruhan ve Aydın beylikleri, Osmanlılara karşı Bizans’a yardım göndermiştir. Fakat sonrasında Ilyas Bey, Osmanlılarla dostane bir tutum sergileyerek, iyi ilişkiler geliştirmiştir.

Ilyas Bey’in döneminde Saruhan Beyliği en parlak dönemlerinden birini yaşamış, aynı zamanda Memlük Sultanı ile diplomatik ilişkiler kurulmuştur. Ayrıca, Rodos Adası’na yapılacak bir sefer için Ilyas Bey de davet edilmiştir. Ilyas Bey’in 1378 yılına kadar hüküm sürdüğü düşünülmektedir.

c- Ishak Bey

Ilyas Bey’in ardından Saruhan Beyliği’nin başına geçen oğlu Ishak Bey, dönemin Osmanlı hükümdarlarıyla dostane ilişkiler geliştirmiştir. Ishak Bey, I. Murad ve Yıldırım Bayezid’in sünnet düğünlerine katılmış ve Kosova Savaşı’na destek göndermiştir. Ayrıca, Mevlevi tarikatına olan ilgisiyle de bilinir. Ishak Bey, 1378 veya 1379 yılında vefat etmiştir.

d- Hizir Sah

Ishak Bey’in ölümünden sonra başa geçen oğlu Hizir Sah, kardeşi Orhan Bey ile saltanat mücadelesine girmiştir. Hizir Sah, Osmanlı hükümdarı Yıldırım Bayezid’in Anadolu’ya gelmesinin ardından Manisa’ya teslim olmuştur. Bu dönemde, Saruhan Beyliği’nin toprakları Osmanlı topraklarına katılmıştır. Hizir Sah, kısa süre sonra öldürülmüş ve Saruhan Beyliği’nin Manisa kolu sona ermiştir.

Ancak Demirci kolu, etkisiz de olsa bir süre daha varlığını sürdürmüştür. Hizir Sah’ın ölümünden sonra, Orhan Bey Manisa’ya gelerek beyliği yeniden ele geçirmiştir. Orhan Bey, 1402’de Manisa’da hükümet kurarak saltanatını ilan etmiştir.