Saltuklular

Saltuklular’ın Kuruluşu

Saltuklular, 1071-1202 yılları arasında Erzurum, Pasinler, Tercan, Ispir, Oltu, Tortum, Micingerd, Bayburt ve çevresinde hüküm süren bir Türk beyligidir. Malazgirt zaferinin ardından Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği olan Saltuklular’ın başkenti Erzurum’dur. Erzurum, İslam kaynaklarında Kalikala ve Erzenu’r-Rûm olarak geçmektedir. Hz. Osman döneminde 653 yılında fethedilen Erzurum, Bizanslılar ve Abbâsîler arasında el değiştirmiştir. Selçukluların Anadolu’ya girmesi ve Türkmen göçlerinin etkisiyle Erzurum, Türklerle Bizanslılar arasında uzun süreli çatışmalara sahne olmuştur.

Saltuklular’ın Kuruluş Süreci:

Malazgirt zaferinden sonra Selçuklu komutanlarının Erzurum’a yönelik akınları ve Türk göçleri, bölgenin Türklerin eline geçmesini sağlamıştır. 1045 yılında Erzurum ve çevresindeki yerleşim alanları Türkmenler tarafından ele geçirilmiştir. Bu süreçte Bizans İmparatorluğu, Erzurum’u güvence altına almak için harekete geçmişse de Selçuklu komutanları, Erzurum’u ele geçirerek Bizans’a karşı başarılı akınlar yapmıştır. Saltuklu Beyliği’nin temelleri, özellikle Tugrul Bey döneminde atılmaya başlanmıştır.

Saltuklu Hükümdarları:

a) Ebu’l-Kâsım Saltuk: Saltuklu hanedanının kurucusu Ebu’l-Kâsım Saltuk, Malazgirt zaferinde önemli bir rol oynamış ve Sultan Alparslan tarafından Erzurum, Bayburt ve çevresindeki topraklar ona verilmiştir. Erzurum’un Türkler tarafından ele geçirilmesi, Saltuklu Beyliği’nin büyümesinde etkili olmuştur.

b) Ali b. Ebu’l-Kâsım: Ebu’l-Kâsım Saltuk’un ölümünden sonra yerine oğlu Ali b. Ebu’l-Kâsım geçmiştir. Ali, Selçuklu tahtı üzerinde yaşanan iktidar mücadelelerinde önemli bir figür olmuş ve başta Ahlat ve çevresindeki topraklar olmak üzere, Anadolu’da birçok stratejik bölgede etkili olmuştur.

c) Ziyaeddin Gazi: Ali’nin ölümünün ardından Saltuklu tahtına geçen Ziyaeddin Gazi, özellikle Erzurum ve çevresinde çeşitli yapılar inşa ettirmiştir. Gürcülere karşı yapılan seferlerde önemli görevler üstlenmiştir. Ayrıca, Artuklu ile olan akrabalık ilişkileri Saltuklu Beyliği’nin siyasi gücünü artırmıştır.

d) II. Izzeddin Saltuk: Ziyaeddin Gazi’nin ölümünün ardından tahta geçen II. Izzeddin Saltuk, güçlü ittifaklar kurmuş ve evlilik yoluyla bu ittifakları pekiştirmiştir. Ancak, Ani’nin kaybı ve Gürcülere karşı kaybedilen savaşlar, Saltuklu Beyliği’nin düşüşünü hızlandırmıştır.

Sonraki Gelişmeler:

Saltuklu Beyliği, 1160’larda Gürcülerin etkisiyle zayıflamış ve bölgedeki birçok toprak, başka güçler tarafından ele geçirilmiştir. 1161’deki büyük savaşlar ve müslümanlar arasında yaşanan çatışmalar, Saltuklu Beyliği’nin zayıflamasına yol açmıştır. Özellikle Ani’nin Gürcüler tarafından alınması, Saltuklu topraklarının kaybına neden olmuştur. Ancak, Saltuklular hala Anadolu’daki diğer Türk beyleriyle ittifaklar kurarak hayatta kalmaya çalışmışlardır.

Sonuç olarak, Saltuklular’ın kurulduğu günden itibaren, bölgedeki Türk hâkimiyetinin pekişmesinde ve Bizans ile olan mücadelesinde büyük rol oynamışlardır. Ancak, iç çekişmeler, dış tehditler ve özellikle Gürcülerle yapılan savaşlar, Saltuklu Beyliği’nin zayıflamasına yol açmıştır.