Sultan Üçüncü Selim’in Hayatı
(24 Aralık 1761 – 28 Temmuz 1808), Osmanlı İmparatorluğu’nun 28. padişahı ve 107. İslam halifesidir. Sultan Üçüncü Mustafa’nın oğlu ve Sultan Birinci Abdülhamid’in yeğenidir. 7 Nisan 1789 tarihinde tahta çıkmış ve 29 Mayıs 1807’ye kadar saltanat sürmüştür. Sultan Üçüncü Selim, reformları ve modernleşme çabalarıyla Osmanlı tarihindeki önemli padişahlardan biri olarak kabul edilir.
Tahta Çıkışı ve Dönemin Durumu
Sultan Üçüncü Selim, Osmanlı Devleti’nin içeride ve dışarıda büyük sorunlarla karşılaştığı bir dönemde tahta çıkmıştır.
- Fransız Devrimi (1789): Avrupa’da büyük bir değişim ve devrim dalgası başlamıştır. Bu durum, Osmanlı’yı da dolaylı olarak etkilemiştir.
- Zayıflayan Askeri Güç: Osmanlı ordusu, modern Avrupa ordularına karşı zayıf kalıyordu. Yeniçeri Ocağı artık disiplinini kaybetmişti.
- Ekonomik Zorluklar: Devlet maliyesi büyük bir borç yükü altındaydı.
Nizam-ı Cedid Reformları
Sultan Üçüncü Selim, devleti yeniden güçlendirmek için köklü reformlar yapmaya çalışmıştır. Bu reformlar Nizam-ı Cedid (Yeni Düzen) olarak anılmıştır.
Askeri Reformlar
- Nizam-ı Cedid Ordusu: Avrupa tarzında eğitilen ve modern silahlarla donatılan bir ordu kurulmuştur.
- Tophane ve Mühendishane: Silah ve mühimmat üretiminde modernleşme sağlanmış, askeri mühendislik okulları açılmıştır.
- Avrupa’dan Uzmanlar: Osmanlı ordusunu modernize etmek için Avrupa’dan askeri uzmanlar getirtilmiştir.
Mali Reformlar
- İrad-ı Cedid Hazinesi: Reformları finanse etmek için yeni bir hazine oluşturulmuştur. Bu hazine, özel vergiler ve gelirlerle desteklenmiştir.
- Vergi Düzeni: Gelir toplama sistemi düzenlenmiş, israf azaltılmaya çalışılmıştır.
Eğitim ve Kültür Reformları
- Avrupa’da eğitim görmek üzere öğrenciler gönderilmiştir.
- Tercüme faaliyetleri hızlandırılmış, Batı’dan bilimsel ve teknik eserler Türkçeye çevrilmiştir.
- İstanbul’da modern okullar ve kütüphaneler açılmıştır.
Diplomasi
Sultan Üçüncü Selim, Avrupa’daki siyasi değişimleri yakından takip etmiş ve Osmanlı’nın dış ilişkilerinde denge politikası izlemiştir.
- Fransa ile İlişkiler: Napolyon’un Mısır Seferi (1798) sırasında Osmanlı Devleti, İngiltere ve Rusya ile ittifak kurarak Fransızlara karşı mücadele etmiştir.
- Elçilikler: Avrupa başkentlerine sürekli elçilikler kurularak diplomatik ilişkiler güçlendirilmiştir.
Saltanatı Boyunca Öne Çıkan Olaylar
Osmanlı-Rus ve Osmanlı-Avusturya Savaşları (1787-1792)
Sultan Üçüncü Selim, tahta çıktığında bu savaşlar hâlâ devam ediyordu. 1792’de imzalanan Yaş Antlaşması ile savaş sona ermiş, ancak Osmanlı Kırım’ı tamamen kaybetmiştir.
Napolyon’un Mısır Seferi (1798)
Napolyon Bonapart’ın Mısır’ı işgali, Osmanlı için büyük bir tehdit oluşturdu. Osmanlı, İngiltere ve Rusya’nın desteğiyle Fransızları Mısır’dan çıkarmayı başardı. Bu olay, Osmanlı’nın diplomatik alanda güçlü ittifaklar kurmasının bir örneği olarak kabul edilir.
Kabakulak İsyanı ve Yeniçerilerin Direnişi
Sultan Üçüncü Selim’in reformları, özellikle Yeniçeri Ocağı tarafından büyük bir tepkiyle karşılandı. Nizam-ı Cedid ordusuna yapılan harcamalar, geleneksel askeri gruplar arasında huzursuzluk yarattı. Bu durum, ilerleyen yıllarda padişahın tahttan indirilmesine yol açacak olayların temelini oluşturdu.
Tahttan İndirilmesi ve Ölümü
Sultan Üçüncü Selim’in reformları, iç ve dış muhalefet nedeniyle sekteye uğramıştır:
- Kabakçı Mustafa İsyanı (1807): Reformlara karşı çıkan Yeniçeriler ve diğer gruplar isyan etmiş, Sultan Üçüncü Selim tahttan indirilmiştir. Yerine Sultan Dördüncü Mustafa geçirilmiştir.
- Vefatı: 1808 yılında Alemdar Mustafa Paşa, Sultan Üçüncü Selim’i tekrar tahta çıkarmak için girişimlerde bulunmuş, ancak bu girişim sırasında Sultan Üçüncü Selim öldürülmüştür.
Kişiliği ve Yönetim Tarzı
Sultan Üçüncü Selim, yenilikçi, sanata düşkün ve dindar bir padişahtı.
- Sanata Olan İlgisi: Hat sanatı, musiki ve şiire ilgi göstermiştir. Kendisi aynı zamanda bir şairdir. Şiirlerinde “İlhami” mahlasını kullanmıştır.
- Batıya Açıklık: Avrupa’daki gelişmeleri yakından takip etmiş ve Osmanlı’yı modernleştirmek için Batı’dan ilham almıştır.
- Adalet ve Merhamet: Halk arasında adaletli ve merhametli bir yönetici olarak tanınmıştır.
Değerlendirme
Sultan Üçüncü Selim, Osmanlı tarihindeki önemli reformist padişahlardan biri olarak anılmaktadır. Ancak reform çabaları, geleneksel yapıların direnci ve siyasi koşullar nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
- Olumlu Yönleri:
- Nizam-ı Cedid hareketiyle modernleşme çabaları.
- Eğitim, ordu ve diplomasi alanında köklü reformlar yapması.
- Olumsuz Yönleri:
- Yeniçerilerin ve diğer grupların tepkisini çekerek isyanlara yol açması.
- Reformlarının halk arasında yeterince destek görmemesi.
Sultan Üçüncü Selim’in reformları, her ne kadar dönemin koşullarında tam anlamıyla başarıya ulaşamamış olsa da, sonraki dönemlerde yapılacak modernleşme hareketlerine ilham kaynağı olmuştur.