Sultan Birinci Mahmud’un Hayatı
(2 Ağustos 1696 – 13 Aralık 1754), Osmanlı İmparatorluğu’nun 24. padişahı ve 103. İslam halifesidir. Babası Sultan II. Mustafa, annesi Saliha Sultan’dır. Sultan Birinci Mahmud, 2 Ekim 1730’da Patrona Halil İsyanı sonrası tahta çıkmış ve 24 yıl süren saltanatı boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nu idare etmiştir.
Tahta Çıkışı ve İlk Dönem
Sultan Birinci Mahmud, Patrona Halil İsyanı sonucunda amcası Sultan III. Ahmed’in tahttan indirilmesiyle padişah olmuştur. Tahta geçtiğinde imparatorluk, isyanın getirdiği kargaşa ve Lâle Devri’nin bıraktığı mirasla karşı karşıyaydı. Tahta çıkar çıkmaz isyanı bastırma yoluna gitmiş ve Patrona Halil ile liderlerini öldürterek kontrolü sağlamıştır. Ancak bu dönemdeki iç karışıklıklar, Osmanlı’nın dış politikalarına ve iç reformlarına olumsuz etki etmiştir.
Saltanatı Boyunca Öne Çıkan Olaylar
İç Reformlar ve Yönetim
- Mali Reformlar: Osmanlı hazinesini güçlendirmek için yeni düzenlemeler yaptı. Ekonomik istikrarı sağlamak için halktan fazla vergi alınmasını engellemeye çalıştı.
- İdari Reformlar: Merkezî otoriteyi güçlendirme adına bazı sancaklarda yeni düzenlemeler yaptı.
- Sanat ve Bilim: Bilim ve sanata önem veren Sultan Mahmud, Osmanlı’da ilk kez modern kütüphanelerin açılmasına öncülük etti. Topkapı Sarayı’nda büyük bir kütüphane kurdurdu. Bilimsel eserlerin tercüme edilmesini teşvik etti.
Askerî ve Siyasi Gelişmeler
Sultan Mahmud, saltanatı boyunca Osmanlı’nın hem doğuda hem batıda güçlü devletlerle mücadele etmek zorunda kaldığı bir dönemle karşı karşıya kaldı.
- Avusturya ve Rusya ile Savaşlar (1736-1739):
- Osmanlı, 1736 yılında Rusya ve Avusturya’ya karşı savaşa girdi.
- Belgrad Antlaşması (1739): Savaşların ardından Osmanlı, Belgrad Antlaşması ile önemli bir diplomatik başarı kazandı. Bu antlaşmayla Osmanlı; Belgrad’ı geri aldı ve Rusya’nın Karadeniz’de donanma bulundurması yasaklandı.
- Bu antlaşma, Osmanlı’nın Avrupa karşısında elde ettiği son büyük diplomatik başarı olarak kabul edilir.
- İran Seferleri:
- Safevîler’le Osmanlı arasında çıkan çatışmalar, Doğu Anadolu ve Kafkasya’da karışıklıklara yol açtı.
- İran’daki istikrarsızlıklar Osmanlı sınırlarını tehdit etti, ancak Sultan Mahmud’un seferleriyle bu tehdit büyük ölçüde kontrol altına alındı.
Doğal Afetler ve Yeniden İmar
- 1740 yılında İstanbul’da meydana gelen büyük bir yangında şehir ciddi hasar gördü. Sultan Mahmud, yangın sonrası şehrin yeniden inşasına öncülük etti.
- Ayrıca birçok cami, medrese ve han yaptırdı.
Kişiliği ve Yönetim Anlayışı
Sultan Birinci Mahmud, bilime ve sanata düşkün, sakin ve adil bir padişah olarak tanınır. Şair bir padişahtı ve şiirlerinde Sebkati mahlasını kullanmıştır. Aynı zamanda dini bütün bir kişiliğe sahip olan Sultan Mahmud, halkın ihtiyaçlarına duyarlı bir liderdi.
Dini Hassasiyetleri
Hac yollarının güvenliğine ve kutsal mekanların onarımına büyük önem vermiştir. Mekke ve Medine’ye yardımlarda bulunmuş, buradaki kutsal mekanların bakımını sürekli olarak desteklemiştir.
Ölümü
Sultan Birinci Mahmud, 24 yıl süren saltanatının ardından 13 Aralık 1754 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir. Kabri, İstanbul’da Divanyolu’ndaki Sultan Mahmud Türbesi’ndedir.
Değerlendirme
Sultan Birinci Mahmud’un dönemi, Osmanlı’nın toparlanmaya çalıştığı bir ara dönem olarak değerlendirilir. Lâle Devri’nin ardından iç karışıklıkları bastırması, dış siyasette Belgrad Antlaşması gibi başarılar kazanması ve kültürel alanlara verdiği destek, onun önemli bir padişah olduğunu gösterir.
Olumlu Yönleri
- Barışı koruma ve ekonomik istikrar sağlama çabaları.
- Sanat, bilim ve kültürel gelişmeleri desteklemesi.
- Belgrad Antlaşması gibi diplomatik zaferler.
Eleştiriler
- İran seferlerinde beklenen başarıları tam anlamıyla elde edememesi.
- Merkezi otoriteyi tam anlamıyla güçlendirememesi.
Sultan Birinci Mahmud, sakin ve reformcu bir lider olarak Osmanlı tarihindeki önemli figürlerden biri olmuştur.